Schroeven in metaal

Bouten en schroeven voor gebruik in metaal zijn er met verschillende kopvormen, zoals:
1. zeskantkop
2. bolkop
3. verzonken kop
4. cilinderkop
5. verzonken inbuskop
6. cilinder inbuskop
7. verzonken kruiskop
8. kartelschroefkop

Moeren hebben verschillende toepassingen en zijn in vele maten en soorten verkrijgbaar. De meest gebruikte zijn;
1. zeskantmoer
2. ringmoer
3. zelfborgende moer
4. dopmoer
5. kroonmoer
6. vleugelmoer

Een ring plaats je onder een schroef, bout of moer en dient voor het verspreiden van de drukkracht, voor bescherming van het werkstuk tijdens het los- of vastdraaien of het afdichten van vocht.
1. sluitring (ook wel revet of oog genoemd)
2. veerring
3. kartelring (ook wel tandveerring genoemd)
4. binnenas sluitring (ook wel circlip, seegerring of borgring genoemd)
5. buitenas sluitring (ook wel circlip, seegerring of borgring genoemd)
6. o-ring

De maten van bouten en moeren worden vaak aangeduid in metrische schroefdraad afmetingen. Bijvoorbeeld een M8 bout. Voor elke maat bout of moer is er een vaste maat voor de bijbehorende sleutel. Op het vasteland van Europa is deze maat aangegeven in millimeters (mm). Hieronder staan de boutmaten en sleutelmaten in een tabel weergegeven:

Bout     Sleutel
M3        5,5
M4        7
M5        8
M6       10
M7       11
M8       13
M10     17
M12     19
M14     22
M16     24
M18     27
M20     30
M22     32
M24     36
M27     41
M30     46
M33     50
M36     55

Steeksleutels bestaan normaal gezien uit een combinatie van twee maten. Met een klein aantal steeksleutels (6-7 mm, 8-9 mm, 10-11 mm, 12-13 mm, 14-15 mm, 16-17 mm en 18-19 mm) kun je de bouten en moeren met de meest voorkomende afmetingen wel los- en vastdraaien.

Een ringsleutel heeft een twaalfpuntige kop die je volledig om de moer plaatst. Het is hiermee gemakkelijk om veel kracht te zetten, maar je moet de sleutel wel helemaal over de bout kunnen schuiven.

Een dopsleutel is een flexibel stuk gereedschap, waarbij je doppen van verschillende maten op een sleutel kunt zetten. De dopsleutel heeft een palletje, waarmee je de sleutel kunt instellen om bouten of moeren vast of juist los te draaien.

De pijpsleutel is een buis waarin de maat van de moer of bout zit. Deze sleutel is vooral handig bij bouten en moeren waar je moeilijk bij kunt omdat ze te diep zitten voor een steek-, ring-, of dopsleutel. Aan de uiteinden van de buis zitten twee gaten waarin je een ijzeren staaf of schroevendraaier kunt steken, zodat je de pijpsleutel krachtiger kunt draaien.

Met de Engelse sleutel (of verstelbare moersleutel) kun je de bek-opening verstellen door aan een wieltje te draaien. Let op: als de opening niet strak genoeg om de bout of moer zit, kun je de bout of moer gemakkelijk beschadigen.

Een inbussleutel is een zeskantig staaf die aan het uiteinde een hoek van 90° maakt. Hiermee kun je inbusschroeven en -bouten vastdraaien.
Standaardmaten zijn: 1, 2, 3, 4, 5, 5½, 6, 8 en 10 mm.

Zeskantbouten met metrische draad zijn verkrijgbaar vanaf M4 tot M24 in lengtes van 20 tot 200 mm. Bouten gebruik je voor verbindingen. Draai bout en moer vast met behulp van een steek- of ringsleutel. Je hebt overigens twee van zulke sleutels nodig: één om de moer vast te draaien en één om de bout tegen te houden om meedraaien te voorkomen. Bouten passen op moeren met dezelfde aanduiding.

Zeskanttapbouten met metrische draad zijn verkrijgbaar vanaf M4 tot M16 in lengtes van 6 tot 200 mm. Deze bouten zijn hetzelfde als eerder genoemde zeskantbouten, alleen loopt de draad door tot vlak onder de zeskantkop.

Binnenzeskantbouten of inbusbouten met metrische draad zijn verkrijgbaar vanaf M3 tot M12 in de lengtes van 6 tot 120 mm. Deze bouten hebben een kop met een zeshoekig gat, je draait ze vast met een inbussleutel. Een inbuskop heeft als voordeel dat je optimale grip hebt met de inbussleutel. Bovendien kun je er ook mee werken op moeilijk bereikbare plaatsen.

Slotbouten met metrische draad zijn verkrijgbaar vanaf M5 tot M12 in de lengtes van 16 tot 180 mm. Direct onder de gladde kop zit een vierkant gedeelte. De bout wordt meestal op de kop geslagen, zodat het vierkante gedeelte in het materiaal dringt. De bout zet zich vast en kan niet meedraaien bij het bevestigen van de moer. De afgeronde kop geeft deze bouten niet alleen een fraaie afwerking, maar zorgt ook voor beveiliging. Doordat de bout vanaf de buitenzijde niet kan worden losgedraaid, is dit de ideale verbinding voor het beslag van poorten of garagedeuren.

Metaalschroeven met cilinderkop en metrische draad zijn verkrijgbaar vanaf M2 tot M4 in de lengtes van 4 tot 30 mm.

Plaatschroeven of parkers met cilinder-kruiskop en zelftappende draad zijn verkrijgbaar vanaf 2,2 tot 3,5 mm in de lengtes van 6,5 tot 38 mm.
De vlijmscherpe spoed loopt door tot aan de kop, onder een schuine hoek. Hierdoor zoekt de schroef zich gemakkelijk een weg en vormt zelf een schroefdraad. Wel moet je eerst voorboren met een boor met een kleinere diameter dan de dikte van de schroef.

Om twee metalen platen aan elkaar te bevestigen, is het handiger om boorschroeven te gebruiken. Deze maken voorboren overbodig.
Boorschroeven zijn geschikt voor de bevestiging van een dunne op een dikke plaat of beugels op metalen palen. In combinatie met een sluitplaatje kun je ze gebruiken om constructies vast te zetten. De montage gaat veel sneller dan met blindklinknagels of een boutverbinding, ook omdat je niet hoeft voor te boren. Ze zijn verkrijgbaar in lengtes van 6 tot 27 mm.

Als je inwendige schroefdraad in metaal wilt snijden, bijvoorbeeld om een bout te gebruiken, doe je dit met draadtappen. Voordat je deze gaat gebruiken, moet je voorboren. Het gat dat je gaat boren, moet een iets grotere diameter hebben dan de kern van de tap, maar kleiner dan de buitenschroefdraad van de draadtap.
Om de juiste maat van het boorgat te bepalen geldt de volgende regel:
De diameter van het te boren tapgat is 80% van de aanduiding op de draadtap.
Bijvoorbeeld: voor M6 boor je een gat van 6 x 0,8 = 4,8 = 5mm afgerond. (zie tabel)

Je gebruikt vervolgens een 3-delige standaard draadtapset om in het voorgeboorde gat draad te snijden. Dit doe je met een draadtap en wringijzer.
• 1e tap: voor-snijder met ondiepe draad
• 2e tap: midden-snijder met diepere draad
• 3e tap: eind-snijder met schroefdraad op de juiste diepte
Bij het handmatig tappen moet je er rekening mee houden dat de tap haaks op het werkstuk staat. Van groot belang is dat steeds de metaalschilfers of -krullen worden afgebroken. Daarom draai je telkens na 2 slagen, 1 halve slag terug. Daarmee voorkom je dat de tap breekt. Voor soepel snijden is het gebruik van snijolie aan te raden. Je kunt ook direct tappen met een boormachine. Daarvoor zijn er machinetappen verkrijgbaar, die in één keer de juiste draaddiepte snijden. Deze machinetappen zijn alleen geschikt voor kleine diameters.

Buitenschroefdraad kun je snijden op rond materiaal zoals een draadeind, as of pijp.
Hierbij gebruik je een snijplaathouder met snijplaten. Snijplaten hebben geslepen snijtanden die ervoor zorgen dat de draad in het metaal wordt gesneden. De draad wordt in één gang op volle diepte gesneden. Je hebt voor elke diameter draadeind een aparte snijplaat nodig. Snijplaten kun je ook goed gebruiken om beschadigde bouten op te snijden en zo te herstellen.

Bij het snijden oefen je stevige druk uit op de snijplaat en draai je de snijplaat gelijktijdig rechtsom. Draai de snijplaat na iedere volledige omwenteling een kwartslag terug om het ijzersnijdsel of de spanen te breken. Controleer steeds of de snijplaat recht staat en gebruik snijolie, anders krijg je geen goede kwalitatieve draad en gaat het snijden erg zwaar.

Een popnageltang of blindklinktang gebruik je om dun materiaal of platen aan elkaar te verbinden. Een popnagel is een metalen stift met daarop een aluminiumbuisje en aan het einde daarvan een verdikking. Boor een gaatje door de twee te bevestigen materialen en plaats daar een popnagel in. De popnagelkop moet er aan de andere zijde volledig uit steken. Met een popnageltang zet je de popnagel vast.
Popnagels zijn verkrijgbaar in verschillende diameters. Kijk bij het kiezen van een popnagel niet alleen naar de afmetingen maar ook naar het klembereik van de popnagel.

Een popnagelverbinding werkt als volgt:
1 Door het inknijpen van de popnageltang wordt de stift vastgeklemd en aangetrokken
2 Het aluminium buisje wordt hierdoor aan de achterzijde opgerekt
3 Door het verder trekken aan de tang wordt de diameter van het buisje vergroot
4 De stift breekt vanzelf af, zodra er voldoende kracht wordt uitgeoefend
Een popnagelverbinding is zeer stabiel en kan niet eenvoudig worden verwijderd.
Het grote voordeel van het gebruik van popnagels is dat je, op plaatsen waar je niet gemakkelijk bij de achterkant kunt, toch een solide verbinding kunt maken. Iets wat met een bout/moer verbinding niet mogelijk is.